قنات زارچ یزد یکی از طولانی‌ترین قنات‌های ایران و جهان است که با طول ۷۱ کیلومتر، علاوه بر ثبت در آثار ملی ایران، به ثبت در یونسکو نیز رسیده و از این‌رو اهمیت زیادی بین گردشگران دارد. این قنات که در استان یزد واقع شده قدمت زیادی دارد و میتوان گفت ساخت آن به ۱۰۰۰ سال پیش یا حتی بیشتر بازمی‌گردد. اگر مشتاق به دیدن این مکان جذاب و گردشگرپذیر هستید، این بلاگ را تا انتها بخوانید.
قنات زارچ کجاست؟
این قنات از زیباترین و عجیب‌ترین جاذبه‌های یزد به‌شمار می‌آید و پیش از کسب هر اطلاعاتی بهتر است با موقعیت مکانی آن آشنا شوید. برای دسترسی به یکی از ورودیهای قنات باید به سمت محله کوشک نو، خیابان سید گلسرخ حرکت کنید.
به‌طور کلی باید گفت قنات زارچ یزد در استان یزد، شهر یزد، خیابان سید گلسرخ و در نهایت محله کوشک نوع واقع شده است. برای دیدن این جاذبه گردشگری باید از کوچه‌های پیچ‌درپیچ یزد گذر کنید.
معرفی قنات زارچ
مهم‌ترین مشخصه قنات زارچ یزد طول آن است. این قنات بین کوه‌های فهرج تا زارچ قرارداد و با مسیری ۷۱ کیلومتری به‌عنوان طولانی‌ترین کاریز یا آب‌راه ایران و جهان شناخته میشود. به همین دلیل نیز گردشگران و توریست‌های بسیاری برای دیدن آن به یزد سفر می‌کنند.
قدمت قنات زارچ یزد به بیش از ۱۰۰۰ سال پیش و زمان ساسانیان بازمی‌گردد. در مسیر ۷۱ کیلومتری این قنات بیش از ۲٫۱۱۵ حلقه چاه ساخته شده و ۳ شاخه مجزا دارد. تونل‌های زیرزمینی قنات زارچ با نام‌های ابراهیم خویدکی، شور و شیرین شناخته می‌شوند. البته درحال‌حا‌ضر فقط شاخه شور فعال است و تونل شیرین و ابراهیم خویدکی خشک شده‌اند.
این شاخه فعال می‌تواند در مظهر قنات حدودا ۲۸ لیتر در ثانیه آبدهی داشته باشد. این میزان در بالادست به ۶۰ لیتر در ثانیه می‌رسد. همچنین باید گفت تونل شور قنات زارچ یزد از مسجد جامع این شهر میگذرد.
مادرچاه شاخه شور در منطقه آب‌های شور واقع شده و به همین دلیل آبی که از آن به سطح زمین می‌آید در اصطلاح بومیان، لب‌شور گفته میشود. برای دسترسی به قنات از پایاب مسجد جامع باید از ۶۰ پله پایین بروید.
تاریخچه قنات زارچ
پله‌های قنات زارچ یزد
قدمت و تاریخچه قنات زارچ یزد مسئله‌ای است که مانند بسیاری از قنات‌های دیگر کشور هیچ سند و مدرکی برای تعیین آن وجود ندارد. برای اینکه تاریخچه حدودی این مکان را مشخص کنند باید به تاریخ ساخت بناهای وابسته به آن حفاری‌های باستان‌شناسی توجه کرد.
در برخی کتاب‌های تاریخی نوشته‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ساخت روستای زارچ و چندیدن روستای دیگر به دست امیر مبارزالدین در سال ۷۴۰ هجری قمری انجام شده است.
راه دیگری که میتوان با استناد به آن در رابطه با قدمت قنات زارچ یزد سخت گفت بررسی بناهایی است که روی این قنات ساخته شده‌اند. مسجد عتیق از جمله این سازه‌ها است.
سایر قنات‌های ایران
نمای زیرزمینی قنات زارچ یزد
با توجه به اینکه اولین قنات‌ها توسط ایرانیان ساخته شدند متوجه می‌شویم که علاوه‌بر قنات زارچ یزد، آب‌راه یا کانال‌های دیگری نیز در کشور وجود دارد. اگر علاقه‌مند دیدن این مکان‌های جذاب هستید در ادامه برخی از مهم‌ترین آنها را به شما معرفی می‌کنیم.
- قنات قصبه گناباد: این قنات عمیق‌ترین مادرچاه جهان را دارد و طبق شواهد میتوان گفت قدمت آن به ۲۵۰۰ سال پیش می‌رسد.
- قنات بلده فردوس: این قنات به دوران ساسانیان باز می‌گردد و با ۳۵ کیلومتر طول خود می‌تواند نیاز ۱٫۸۰۰ باغ و ۲٫۳۸۲ هکتار زمین کشاورزی به آب را تامین کند.
- قنات گوهر ریز جوپار کرمان : این قنات حدودا ۷۵۰ سال پیش و در زمان صفویه بنا شد. گوهر ریز جوپار آب آشامیدنی و کشاورزی شهر و روستاهای مختلفی را تامین می‌کند.
- قنات حسن آباد مهریز: این قنات عمق کمی دارد اما یکی از ویژگی‌های آن که باعث محبوبیت قنات شده عدم تشکیل لایه‌های گچی و نمکی در طول مسیر کانال آن است. با توجه به این ویژگی باید گفت آبی که به مقصد می‌رسد کیفیت بالایی دارد.
سازه‌های وابسته به قنات زارچ
برای دسترسی به آب قنات‌ها لازم به ساخت بناهای مخصوص بود. همچنین آب قنات برای راه‌اندازی مکان‌هایی مانند آسیاب نقش مهمی داشت. با این حساب سازه‌های وابسته به قنات زارچ یزد شامل موارد زیر است:
پایاب
این دالان شیب‌دار که با نام جو یا پاکنه نیز شناخته میشود برای دسترسی مردم به آب قنات ساخته می‌شد. پایاب محلی برای تامین آب آشامیدنی یا استحمام و شست‌وشو بود. این مکان کاربردهای دیگری مانند پناهگاه، محلی برای گذراندن روز‌های گرم تابستان و مکانی برای دورهمی نیز داشت.
آسیاب
آسیاب‌های موجود در یزد تقریبا همگی با کمک قنات‌ها کار می‌کردند. در این منطقه دسترسی به انرژی‌های محرکه دیگر مانند رودخانه و باد امکان‌پذیر نبود. پس از انرژی آب قنات استفاده می‌کردند. آسیاب وزیر که تا ۶۵ سال پیش نیز فعال بود از جمله سازه‌های وابسته به این قنات به‌شمار می‌آمد.
مسیر قنات زارچ
مسیر قنات زارچ یزد از روستای فهرج شروع میشود. مسیر این قنات از روستاهای مختلفی مانند خویدک، دهنو و اکرمیه میگذرد و پس از گذشتن از این روستاها به شهر یزد می‌رسد. در این شهر نیز از چندین محله گذر می‌کند تا به مسجد جامع برسد. در آخر نیز از این مسیر به سمت روستای زارچ حرکت می‌کند.
نکاتی درباره قنات زارچ
- بازدید از سازه وابسته به قنات زارچ یزد برای گردشگران فراهم شده است.
- برای ورود به آسیاب ویزر باید هزینه پرداخت کرد اما شما می‌توانید از پایاب کشونکو نیز دیدن کنید.
- در حین بازدید از این قنات با مسیرهایی مواجه می‌شوید که ممکن است ۱۰ متر با هم تفاوت ارتفاع داشته باشند. مدیریت اختلاف تراز شما را شگفت‌زده می‌کند.
- مقنی‌های قنات زارچ با پایین رفتن سفره‌های زیرزمینی به عمق آب فرو می‌روند. این قنات از سال ۱۳۴۰ تاکنون حدودا ۲۰ کیلومتر جلورفته است.
اگر می‌خواهید به شهر باستانی یزد سفر کنید، با خیال راحت می‌توانید هتل و اقامتگاه خود را از اسنپ‌تریپ رزرو کنید.
دسته:ایرانگردیجاذبه
نظری ثبت نشده