بعضی‌ها می‌گویند بلندترین شب سال فقط چند ثانیه با شبهای قبل و بعدش فاصله دارد، چرا این‌قدر بهش بها می‌دهند و جوری می‌گویند بلندترین شب سال که انگار خودش اندازه یک شبانه‌روز طول می‌کشد و در پاسخ به این سوال که آیا واقعاً شب یلدا بلندترین شب سال است، مقاله‌های زیادی نوشته می‌شود. اما اگر قرار بود رسم و رسومات بر اساس انتظارات ذهن ما شکل بگیرند احتمالاً هیچ رسمی در جهان وجود نداشت.
تاریخچه شب یلدا
اتفاقا شب یلدا یکی از رسوماتی است که بر مبنای علمی و نجومی بنا شده. یلدا، واژه‌ای سریانی به معنای تولد است و آیین یلدا ریشه در یکی از آیین‌های ایران باستان یعنی میتراییسم یا پرستش مهر دارد. گفته شده که در این شب میترا (ایزد خورشید) از دل سنگی درون غاری به دنیا آمد. مردمان باستان، این شب را بسیار شوم و نامبارک می‌دانستند؛ از این رو تا سپیده‌دم بیدار می‌مانند و در کنار یکدیگر، خود را سرگرم می‌کردند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی، روحیه آنان را تضعیف نکند. آنها خوش‌یمنی را به فردای شب یلدا نسبت می‌دادند. اما هرچه گذشت از بدیمنی شب یلدا کم شد و حالا به یکی از مفرح‌ترین شبهای سال تبدیل شده.
در این چندسال انار و هندوانه به عنوان نماد یلدا پای ثابت سفره‌ی بلندترین شب سالند. ولی سفره‌ی شب یلدا محدود به این دو میوه نیست. در شهرهای مختلف ایران علاوه بر هندوانه، انار، آجیل و میوه‌ی خشک، خوراکی‌های مختلفی سر سفره می‌گذارند و رسم‌های متفاوتی را به اجرا درمی‌آورند.
شیراز و کلم‌پلویش
در شیراز برای شام شب یلدا، کلم‌پلوی شیرازی می‌خورند. ابتدا گوشت چرخ کرده را با ادویه، آرد نخود‌چی و پیاز رنده شده ورز می‌دهند و سرخ می‌کنند. کلم خرد شده را با روغن و پیاز و رب گوجه فرنگی تفت می‌دهند. و به آن آب گوشت یا آب خالی اضافه می‌کنند و می‌گذارند خوب بپزد. کوفته قلقلی‌ها را هم داخلش می‌ریزند و ادویه و دارچین و پودر گل سرخ می‌افزایند. و آبش که کشیده شداین مایه را با برنج آبکش‌شده مخلوط می‌کنند و می‌گذارند که دم بکشد.
خشیل خوشمزه در آذربایجان
در شهرهای مختلف آذربایجان شرقی و غربی برای شام یلدا، خشیل می‌خورند. و می‌گویند این غذا باعث مقاومت بدن در برابر سرما می‌شود. بلغور را خیس می‌کنند و با آب می‌پزند تا نرم شود، چهار قاشق آرد را در چهار پیمانه آب سرد حل می‌کنند و بلغور پخته شده را به آن اضافه کرده و می‌گذارند بپزد و غلیظ‌تر از هلیم شود. بعد آن را در کاسه‌ی بزرگی می‌ریزند. وسط کاسه را گود می‌کنند که این گودی جای ریختن شیر و عسل است. خشیل را حتما باید با شیره مصرف کرد چون بدون شیره بدون مزه خواهد بود. این خوراک غذای خوبی برای صبحانه است.
پالدا در تبریز
تبریزی‌ها دسری به نام پالدا دارند که مخصوص خوردن در شب یلداست. این دسر زردرنگ و شبیه مسقطی اما شل‌تر است و روغن ندارد. نشاسته را در یک لیوان آب سرد مخلوط می‌کنند. صبر می‌کنند نشاسته ته‌نشین شود و بعد آب روی نشاسته را خالی می کنند (با اینکار ترشی نشاسته گرفته خواهد شد). دوباره لیوان آب به نشاسته می‌افزایند و روی شعله می‌گذارند و شکر را اضافه می‌کنند. مرتب بهم می‌زنند که ته نگیرد. حرارت باید کم باشد تا خامی نشاسته گرفته شود. گلاب و زعفران را اضافه می‌کنند و باز هم می‌زنند تا کاملاً پخته شود، اما غلظتی به اندازه ماست داشته باشد. پالدا را به شکل سنتی در پیاله‌های یک نفره سرو می‌کنند. و وقتی کمی خنک شد روی آن گرودی آسیاب شده می‌ریزند.
کالک ترش برای شب بلند پرخوراکی
در سنندج چند ماه قبل از شب چله، خربزه‌های کوچک را در تفاله‌ی سرکه می‌اندازند تا برای این شب کالَک تورش (خربزه ترش) درست کنند. چند ماه قبل از زمستان، خوشه‌های انگور را در زیرزمین یا در سایه، نخ کرده و از سقف آویزان می‌کنند که به آن «آنو» می‌گویند. غذای سنندجی‌ها در این شب عموماً دلمه برگ مو و کلم است که گوشت را لابه لای آن می‌گذارند. سفره شب چله علاوه بر دلمه، شامل رب انار و شیره انگور، دوغ، ماست، روغن و کره محلی، پیاز و خربزه ترش است. بعد از شام، نوبت به خوردن کالَک ترش می‌رسد. بعد از خوردن غذای چرب و سنگین شب چله، خوردن این خربزه‌ی ترش، هضم غذا را آسان و جای را برای خوردن خوراکی‌های بیشتر باز می‌کند.
گندم شیره‌ی لرستانی
در لرستان مردم در شب چله «گندم شیره» مى‌خورند که گندمى است که در شیره مى‌خیسانند و زردچوبه و نمک به آن می‌زنند. بعد روى ساج برشته‌اش مى‌کنند و همراه خلال بادام، گردو، کشمش، سیاه دانه و کنجد مخلوط کرده و مى‌خورند.
فال با فلس ماهی در رودبار
در نوده رودبار الموت معروف‌ترین و بهترین خوراکى شب چله‌ی مردم ماهى‌پلو است. با سبزى خشک و روغن و برنج و مخلفات دیگر سبزى‌پلو مى‌پزند. ماهی را سرخ می‌کنند و به تعداد افراد خانواده تکه مى‌کنند و لاى سبزى‌پلو می‌گذارند. مقدارى از پولک یا فلس‌هاى ماهى را که قبل از پختن ماهى تراشیده‌اند در یک سینى مى‌ریزند و خوب مى‌شویند و تمیز مى‌کنند و سر سفره مى‌آورند. بعد که شام را خوردند سفره را جمع مى‌کنند و این سینى را جاى سفره قرار مى‌دهند. پدر یا مادر یا بزرگ‌تر خانواده به یکى از بچه‌ها که از همه کوچک‌تر باشد اشاره مى‌کند تا مقدارى از پولک‌ها را بردارد. احتمالاً همزمان دعا می‌کنند که بچه مشتش را پر نکند و گرنه تا آخر شب مشغول خواهند بود. مقدار پولکى را که در دست بچه است مى‌شمارند. اگر جفت درآمد خوب است و زمستان بارندگى فراوان خواهد شد.
ازگیل فرآوری‌شده‌ی گیلانی
در گیلان خوردن «آوکونوس» در شب یلدا رواج دارد. روش تهیه‌اش اینطوری است که در فصل پاییز، ازگیل خام را در خمره می‌ریزند. خمره را پر از آب می‌کنند و کمی نمک هم به آن می‌افزایند و در خم را می‌بندند. و در گوشه‌ای خارج از هوای گرم اطاق می‌گذارند. ازگیل سفت و خام، بعد از مدتی پخته و آبدار و خوشمزه می‌شود. آوکونوس در اغلب خانه‌های گیلان تا بهار آینده یافت می‌شود. و هر وقت هوس کنند ازگیل تر و تازه و پخته و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می‌آورند و آن را با گلپر و نمک در سینه‌کش آفتاب می‌خورند.
بیشتر بخوانید: در شب یلدا مردم شهرهای مختلف چه کار می‌کنند؟
غذا و خوراکی‌های شب یلدا در شهر شما چیست؟
دسته:ایرانگردی
نظری ثبت نشده